Uluslararası piyasalarda ve Dünya ticaret hacminin büyük çoğunluğunun ABD’nin para birimi olan dolarla yapılması günümüzde dolara ihtiyaç duyan ülkeler açısından bir takım sorumluluklar yüklemektedir. Gelişmekte olan ülkeler için büyük bir kabus olabilen dolar kuru ülkelerin siyasi ve sosyal hayatlarını malesef yakından etkilemektedir. Cari açık veren gelişmekte olan ülkeler dolar ihtiyacı sebebiyle zaman zaman çeşitli döviz krizleri yaşayabilmekte ve bunun etkilerini uzun yıllar süren siyasi buhranlar takip etmektedir. Ulusal ve uluslararası yatırımcılar yatırım yapacağı ülkenin siyasi bakımdan istikrarlı duruşu ve sermayesini emanet ettiği ülke içerisinde anayasal düzen içerisinde hukuk normlarının şeffaf ve güvenilir bir şekilde yürütüldüğüne inanmak ister. Bu nedenledir ki hukuki açıdan güven vermeyen ülkelerin doğrudan ya da dolaylı yatırım çekebilmesi diğer gelişmekte olan ülkeler nezdinde zordur. Biraz da yazımızın ana konusu olan dolar yükselirse borsa düşer mi sorusunu cevaplandıralım.
Dolar kurunun yerel para birimi karşısında sürekli değerlenmesi cari açık veren ülke içerisinde insanların sosyal-ekonomik hayatlarına kadar etki ederler. Ülke içerisinde sermaye piyasalarına yatırım yapan katılımcılar tarafından güvensizlik yaratır ve paralarının döviz karşısında değer kaybettiğini düşünen kişiler tarafından rahatsızlık uyandırabilir ve birçok yatırımcı dolar yükselirse borsa düşer mi sorusunu akıllara getirir fakat bu sorunun cevabını mutlak doğru olan tek bir önerme ile açıklamak mümkün değildir.
Ülkedeki siyasi otoriteler ekonomik programlarını ilan ederken her ne kadar muhteşem bir tablo ile hane halklarının karşısına çıksalar da işin arka tarafında ekonomik göstergelerin temeli olan makroekonomik göstergelerin bazılarından feragat ederler. Nasıl yani ? Dünya’da süper olarak nitelendirilen Amerika Birleşik Devletleri’nin Dünya’nın en büyük ekonomisi ve aynı anda en borçlu ülkesi olduğunu biliyor muydunuz ?
Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz gibi Gayrisafi yurtiçi hasılaya oranla Dünya’nın en borçlu ülkesi süper güç Amerika. Üst paragrafta bahsettiğim gibi ülkelerdeki siyasi otoriteler makroekonomik ekonomik göstergeleri istedikleri yönde şekillendirir ve politikalarını bu yönde geliştirirler. ABD’nin Dünya’nın hem en borçlu ülkesi olup hem de süper güç olması gibi.
Asıl konumuza dönecek olursak gelişmekte olan ve cari açık veren ülkeler için döviz kurunun ne kadar önemli olduğunu yukarıda bahsetmiştim. Türkiye’de gelişmekte olan ve yıllardan beri cari açık veren bir ülke olması sebebiyle dolar ve borsa arasındaki ilişkiyi kendi ülkemiz açısından özetlemek daha doğru olacaktır.
Dolar yükselirse borsa düşer mi ?
Türkiye sermaye piyasaları açısından diğer ülkelere oranla dana dinamik inişli çıkışlı olan bir piyasadır. Bu dinamik yapısı yabancı ülkelerdeki yatırımcının ilgisini yıllardan beri çekmektedir. Döviz kurunun son zamanlarda spekülatif hareketler sergileyerek aşırı volatil olması ve sürekli yükselişinden sonra borsada yatırımı bulunan kişiler dolar yükselirse borsa yükselir mi, dolar yükselirse borsa ne olur gibi soruları akıllara getirmişlerdir.
Açık bir ekonomi modeli sergilememiz nedeniyle dış kaynağa olan ihtiyacımız sermaye piyasalarında da etkisi göstermektedir. Doların yükselmesi her ne kadar içeride yerli yatırımcıyı ürkütse de yabancı yatırımcı için ucuzlamış bir borsa algısını akıllara getirmektedir. Kendinizi yabancı yatırımcı olarak düşünün. Elinizde 100.000 dolarınız var borsa istanbul’da KCHOL adlı hisse senedini almayı düşünüyorsunuz. Aşağıdaki grafikte 12 eylül 2017 ve sonrası Koç Holding Dolar cinsi , Türk lirası cinsi ve Dolar/TL grafiklerini görmektesiniz.
Grafikte KCHOL 12 eylül 2017 yılında dolar bazında 4,61 $ iken dolar/TL kuru 3,43, TL fiyatı ise 15,81 dir. (Kapanış fiyatları baz alınmıştır) Koç holding hissesi zaman içerisinde TL bazlı dalgalı bir seyir izleyerek yükselişe devam edip 20 ocak 2020 yılında TL olarak 20,41 fiyatına erişmiştir. Aynı tarihte dolar/TL 5,93, Kchol’un dolar cinsinden değeri ise 3,44 $ olarak gerçekleşmiştir. Gelin bunu bir tablo olarak daha anlaşılır bir şekilde gösterelim.
| 12 eylül 2017 | 20 ocak 2020 | |
| Dolar/TL | 3,43 | 5,93 |
| KCHOL Dolar Bazlı Fiyatı | 4,61 $ | 3,44 $ |
| KCHOL TL Bazlı Fiyatı | 15,81 TL | 20,41 TL |
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi iki tarihler arasında Dolar/TL yükseldiği için KCHOL hissesi 15,81 den 20,41 TL ye yükselse bile dolar bazında ucuzlamıştır. Kendinizi yabancı yatırımcı yerine koyun ve öyle düşünün. KCHOL almak isteseniz 4,61 den mi yoksa 3,44 dolardan mı almak istersiniz ?
Tabloda dolar kuru 2,5 yıl içerisinde yükselmiş hisse fiyatı da aynı oranda olmasa da değer kazanmıştır. Uluslararası borsalar sadece döviz kuru ile değerlendirilemez. Ülkenin risk primi, ülke içerisinde verilen faiz oranı, enflasyon gibi makroekonomik göstergeler de yabancı yatırımcının yatırım yapıp yapmama konusunda düşündüğü belli başlı kriterlerdir. Bu nedenledir ki borsaların yükselişi sadece döviz kurunun değerlenip değerinin düşmesi ile konu edilemez olup çeşitli birçok faktörden etkilenmektedir.
Dönemsel olarak döviz kurunun geçici olarak yükselmesi sonucunda yerli borsalar yabancı için ucuz kalmışken yabancı yatırımcının ilgisini çekerek borsalar yeni bir yükseliş trendi gerçekleştirebilse de dolar bazında ucuz kalmışlığın borsalar için yükselme sebebi ve tek nedensel etki olarak düşünülmemesi gereklidir. Sağlıklı bir yükselişi yazımızın ilk başında belirttiğimiz güçlü hukuk altyapısı ve ülkeye güven duygusu ile desteklenmelidir. Aksi taktirde sadece dolar bazında ucuzlamış olmak yükselmek için sebep değildir.
