Ülkelerin ekonomik görünümünü etkileyen en önemli makro ekonomik verilerden olan faiz; hane halkları, şirketler ve bankalar için hayati öneme sahiptir. Ekonomik aktiviteye canlandırmak/yavaşlatmak amacıyla merkez bankaları para politikası araçlarından olan faiz indirimi ya da artırımı yaparlar. Merkez bankasının kullanmış olduğu faiz aracı piyasadaki para miktarını ayarlayan en iyi araçlarından birisidir. Gelişmekte olan ülkelerde merkez bankaları ekonomik aktivitiye canlandırmak için zaman zaman faiz indirimi yaparlar. Bu dönemlerde faizlerin düşmesiyle piyasadaki para miktarı arttırılır ve harcamaların artmasıyla ekonomik canlılık sağlanmış olur.(al ver ekonomiye can ver) Bankaların bankası konumunda olan merkez bankaları faiz azaltımı yaptığında hane halkları birçok yerde faiz indirimi nedir, faiz azalırsa ne olur, faiz indirimi ne anlama gelir ve faiz azalırsa dolar ne olur gibi sorulara yanıt arıyor. Bu yazımızda sizlere faizin düşürülmesi konusuyla ilgili bütün detayları aktarmaya çalışacağım.
Faiz paranın değişim maliyetidir. Paranın bir kişiye ya da kuruma verilmesi sonucunda paranın el değiştirmesi yani karşıdaki kişiye kullanım hakkı verilmesi sonucunda kiralama bedeli ödenir bizlerde buna faiz deriz 🙂 Faiz diye piyasalarda dört dolanan konu politika faizidir. Politika faizi ise ülkedeki siyasi otoritenin atamış olduğu merkez bankası başkanınca para politikası kurulu toplantısında yayınlanmaktadır. Peki birçok kişinin merak ettiği sorular arasında yer alan merkez bankası faizi düşürürse ne olur ?
Merkez bankası faiz aracını piyasadaki para miktarını belirlemede kullandığını belirtmiştik. Piyasadaki para miktarını arttırmak istediğinde para politikası araçlarından olan politika faizini azaltarak şirketlerin ve bankaların paraya ulaşma maliyetlerini azaltarak piyasadaki parayı arttırırlar. Yapılan faiz indirimi ile ulaşılan paranın maliyeti azalacağından bu durum bireylere kadar yansır ve dolaylı yönden kredi ve mevduat faizleri aşağı yönlü ivmelenmeye başlar.
Merkez Bankası Neden Faiz İndirimi Yapar ?
Faiz indirimi neden yapılır ? Piyasa faizlerinin indirilmesinin en büyük sebeplerinden birisi de döviz kurunu dizginlemektir. Birçok gelişmekte olan ülkenin kullanmış olduğu faiz aracı zaman zaman evrensel para birimlerine karşı aşırı değerli olan yerli paranın değerini düşürmek için faiz indirimi yapılır. Faiz indirimi yaparak teoride ülkedeki yabancı sıcak paranın geldiği ülkeye dönmesi düşünülür ya da daha fazla faiz veren ülkelere gidileceği hesap edilir. Yapılan faiz indirimi ile yabancı fonlar ülkeden çıkarak döviz kuru yükselmeye başlar.(az olan değerlenir ilkesi) Döviz kurunun yükselmesi ile enflasyonist baskı artar ve ithalata bağımlı ekonomilerde yurtiçi üretimde girdi maliyetleri artar.
Faizlerin düşmesi sonucunda;
- Kredi ve mevduat faizleri azalır.
- Yatırımlar artar.
- İşsizlik azalır.
- Harcamalar(tüketim) ve büyüme artar.
- Döviz kurları diğer faktörlere de bağlı olmak koşuluyla yükselir.
Faiz indirimi sonrasında döviz kurları yükselmek zorunda değildir. Döviz kurunun yükselip/alçalması sadece faiz ile ayarlanabilecek bir durum olmadığı gibi ülkenin siyasi-ekonomik riski ile belirlenir. Hiçbir yabancı yatırımcı faizleri yüksek olsa bile savaş olan bir ülkeye ya da ekonomik istikrarsızlıkların olduğu bir yere yatırım yapmak istemez. Buradan hareketle faizin tek ölçüt olmadığını anlayabilirsiniz.(Örnek: Suriye, Arjantin, Venezuella)
Gelişmekte olan ekonomilerde faizin düşürülmesiyle sermaye sahipleri paraya daha kolay ulaşabileceğinden yeni yatırımları rahatlıkla yapabilirler. Yatırımların artması yeni iş sahalarını getireceğinden işsizliğin azalması dolaylı yönden sağlanmış olur. Faizin düşürülmesi ile artan yatırımlar ve paraya ulaşabilmenin kolaylığı harcamaları arttıracağından GSYİH(ekonomik büyüme) verileri de doğru orantılı olarak yukarı yönlü artmaya başlayacaktır. Bu nedenledir ki siyasi otorite hiçbir zaman faizin olması gerektiğinden daha fazla artmasını istememekte denge noktasında kalmasını arzu etmektedir.
Dönem dönem faiz oranları konusu ülkemizde de sıkça tartışılan konular arasında yer almakla beraber literatüre “faiz lobisi” gibi kavramlar girmiştir 🙂 Dünyada negatif faizlerin popüler olduğu şu zamanlarda ülkemizde son yapılan 200 baz puanlık faiz artışı ile Dünyada en yüksek faiz veren ilk 10, OECD ülkeleri arasında ise zirveye oturmuş bulunmaktayız. Tabi bu durumun ileriki günlerde hane halklarına kadar yansımasını net bir şekilde hep beraber göreceğiz.
Son olarak faizin bir ülkedeki üretim gücünü anlamak açısından çok net bir gösterge olduğunu unutmayınız.
