2020 yılında yaşanan yeni yatırımcı rekoru ile borsalarda yerli yatırımcı sayısı bir hayli artmıştı. Yaşanan artış sonrasında borsalarda balon korkusu sarmaya başladı. Yeni yatırımcıların borsaya ilgisinin artmasıyla tecrübesiz olan yatırımcıların zarar görmemesi amacıyla dergi, gazete ve sosyal medya mecralarında sürekli uyarılar yapılıyor. Birçok kişinin ciddi kayıplar yaşadığı borsada para kazanmak gerçekten zor mu ? Ülkemizde özellikle 2001 bankacılık krizi öncesinde borsaya yatırım yapıp yaşanan sert düşüşleri yaşayan kimseler hala borsalara temkinli bakıyor. Borsalar milyonlarca yatırımcının para kazanma hayali ile girip para kazanmaya çalıştığı sermaye piyasalarıdır. Borsalarda yatırım yapmadan önce temel finansal bilginiz yoksa muhtemelen kazandığınız ilk paralar tesadüfen olacaktır. Kasım aylarında Borsa İstanbul’da yaşanan ralli ile başlayan borsa ilgisi şu sıralar yerini korkuya bırakmış durumda. Bana göre malesef ki ülkemizde finansal okur yazarlık bilgisi olmadan yılların birikimlerini sağdan soldan duymuş olduğu yanlış bilgilerle bir şirkete yatıran insanların sonu hüsran olmaktadır. Borsada para kazanmaktan önce para kaybetmemeyi öğrenmek bana kalırsa işin esas kuralıdır. Bu nedenle yazımızda borsada nasıl para kazanılır ve borsada para kazanmak için bilmeniz gerekenler konusunu incelemek istiyorum.

Borsa nedir ? Borsalar belirli bir finansal varlığın alınıp satıldığı yerlerdir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere borsalar alıcı ve satıcıların buluştuğu finansal enstrümanın değerini belirlediği piyasalardır. Evet yanlış duymadınız finansal varlığın değerinin belirlendiği piyasalardır. Biz yatırımcılar borsalarda işlem gören şirketlerin, emtiaların yada kripto paraların değerini belirleyenleriz. Borsada para kazanma stratejilerine başlamadan önce borsaların nasıl çalıştığını ve işlediğini bilmemiz bizlerin faydasına olacaktır.

Borsada Para Kazanmak İçin Bilmeniz Gerekenler

Borsada para kazanmak için bilmeniz gerekenlerin ilk başında eğer hisse senetleri yatırımcısıysanız şirketlerin Kamu Aydınlatma Platformu’nda yayınlamış oldukları finansal raporlarını iyi bir şekilde analiz edebilme ve değerlendirme bilginizin olması gerekiyor. Bunları öğrenmek için arama motorlarında mali tablolar analizi ya da borsada temel analiz eğitimi aramaları yapabilirsiniz. Temel finansal raporları okuyabilme yeteneğinizi geliştirdikten sonra borsalarda işlem yaparken psikolojik faktörlerin önemini kavramanız gerekir. Son zamanlarda oldukça popüler bir alan olan davranışsal finans ve yatırım yaparken psikolojik etmenlerin önemini göz ardı etmemek gerekir. Bu konularda temel düzeyde okuma yaptıktan sonra yıllardır piyasalarda işlem yapan birisi olarak sizlere borsalarda kazanmak isteyenler için naçizane birtakım önerilerde bulunmak istiyorum.

Kendinizi iyi tanıyın ve nasıl bir yatırımcı olduğunuzu belirleyin

Borsada para kazanmanın en önemli kurallarından birisi bana kalırsa borsaya neden yatırım yapılır sorusunu kendinize sormanıza başlar. Borsada paranızı 2-3 e katlama hayalinimiz mi var ? ya da bankanın vereceği mevduat faizini beğenmeyip daha iyi bir yatırım düşündüğünüz için mi borsaya girme düşünceniz oldu ? Evet bu tür soruları kendinize sorun ve vereceğiniz karar ile borsada yüksek riskli/ orta riskli /az riskli şirketlere yatırım yapın. Eğer risk iştahınız yüksek ve yüksek gelirler elde etme hayaliniz var ise piyasalarda riskli denebilecek hisse senetlerine yatırım yapabilirsiniz. Eğer risk profiliniz düşük ise getirisi düşük olan XU30 (bist30) hisselerine yönelebilirsiniz.

Sektörel bazda araştırmalar yapın

Borsada sektör araştırması yatırım yapmanın en önemli kurallarından birisidir. Neden mi ? Yatırım yaptığınız şirket teknolojik gelişmeler sonrasında gerileyebilir ya da zarar görebilir. Bu nedenle ar-ge çalışmaları yapan, yüksek teknoloji içeren şirketler gelecekte değişen koşullara daha iyi uyum sağlayacağından katma değer üreten firmalara yatırım yapmak her zaman mantıklı olacaktır. Örnek vermek gerekirse ülkemizde inşaat sektörü 2001 krizinden beri oldukça popüler ve artan konut ihtiyacı sonucunda GYO şirketleri büyümesini arttırmaya devam etmektedir. Örnekten anlayabileceğiniz üzere yatırım yapmadan önce konjonktürü iyi görün ve buna göre neden-sonuç ilişkisi kurarak gelecekte büyüme sağlayacak sektörlere yönelin.

Hisse seçerken dikkatli olun

Borsada yatırım yapmak bir şirketin karına ve zararına ortak olmak demektir. Hisse seçerken patron şirketi diye tabir edilecek firmalara değil, kurumsal firmalara yönelmenizi tavsiye ederim. Sebepsiz yere 1 hafta boyunca düşük hacimle tavan tavan gidebilecek bir hissenin aynı şekilde geri dönüş yapabileceğini unutmayın. Borsalarda spekülatif adımlarla yükselen hisseler aynı şekilde geri geldiğini birçok kez görmüşsünüzdür. Bu gibi durumlara karşı balon diye tabir edilen hisselere girmemeye özen gösterin. Hisse seçerken en temel düzeyde dikkat etmeniz gereken bilgiler aşağıdaki gibidir:

1.PD/DD değerlerine dikkat edin

PD/DD değeri nedir nasıl hesaplanır ? Piyasa değeri yatırımcıların borsalarda yatırım yaptığı firmaya biçtiği değerdir. Örnek vermek gerekirse #SASA(SASA Polyester Sanayi) şirketinde son zamanlarda artan yatırımcı sayısına bağlı olarak hissenin fiyatı yükselmiş ve haliyle piyasa değeri artarak neredeyse Türk Hava Yollarına eş değer olmuştur. Defter değeri ise işletmenin finansal raporlarına dayanılarak yapılan değerdir. Matematiksel olarak şirketin özsermayesinin bir hisse senedi fiyatına bölünmesiyle bulunur. PD/DD defteri ise şirkete biçilen değerin gerçek değere oranıdır. Gerçek değerine oranla ne kadar primlendiğini ya da kar potansiyeli olduğunu gösterir.

Hisse senedi alırken nelere dikkat edilmeli ? PD/DD değeri 10 çıkan bir şirket için gerçek değerinin 10 katı üzerinde işlem gördüğünüz söyleyebiliriz. Bu durumda gerçek değerinden 10 kat daha fazla işlem görüyorsa burada düşünmeniz gereken şey neden 10 kat fazlasına işlem görüyor olduğudur ? Birçok yatırımcı PD/DD değeri çok yüksek yatırım yapılmaz diyip PD/DD değeri düşük olan firmaya yatırım yapar. Halbuki bazen PD/DD değeri daha yüksek olan şirket daha fazla kar getirir. PD/DD değerinin herşey olduğunu düşünmeyin fakat hisse senedi seçimi yapılırken önemli temel göstergelerden birisi olduğunu unutmayın.

2.Fiyat/Kazanç oranı

Fiyat kazanç oranı nedir nasıl hesaplanır ? F/K oranı borsada işlem gören hisse senetlerinin açıklamış olduğu hisse başı kara karşılık ne kadar ödeme yapmak istediğinizi gösterir. Nasıl yani ? F/K oranı 5 çıkan bir şirket düşünelim. Buradan anlamanız gereken şey şirket yapacağı her 1 TL lik kar için siz 5 TL ödemeyi kabul ediyorsunuz demektir. Fiyat kazanç oranı bir hisse senedinin fiyatının yüksek/düşük olduğu şeklinde yorumlanabilir. Fakat tıp kı pd/dd değeri gibi f/k oranı yüksek olan bir şirketin düşük olana göre daha iyi getiriler elde ettiği görülebilmektedir. Bu nedenle sadece f/k oranına bakarak karar verilmemelidir.

Volatil hisselerden uzak durun

Volatilite nedir ? Volatilite piyasanın aşırı oynak olduğunu gösterir. Volatil piyasalarda ciddi kazançlar olabileceği gibi aşırı kayıplarda yaşanabilir. Bu nedenle sert hareketlerin yaşandığı piyasalardan uzak durun. Her gün tavan tavan giden hissenin “hiçbir ağaç cennete kadar uzamaz” ilkesinden hareketle bir noktadan satış baskısıyla karşılaşabileceğini unutmayın ve bu şekilde hacimsiz aşırı yükselip / alçalan hisseleri tercih etmeyin. Gün içerisinde tavan yapanların tabelasına bakarak dün keşke xxx hissesi alsaydım bugünde tavan oldu diye düşünmeyin 🙂 Benin hacim konusunda ne aradığımı soruyorsanız hisse taraması yaparken 2 milyon TL nin altında hacim yapan hisselere bakmıyorum.

Temettü verimliliği yüksek / Kar açıklayan şirketlere yatırım yapın

Borsadan nasıl para kazanılır ? Borsada işlem gören şirketler şirket karlarını ortaklarıyla paylaşırlar. Dağıtılan karlara temettü denir. Eğer bir şirket düzenli kar açıklayıp açıkladığı karı ortaklarıyla paylaşıyorsa bu bir şirkete yatırım yapmak isteyen yatırımcı için pozitif algı yaratır. Şirket düzenli kar elde ediyor fakat borsadaki fiyatı sürekli düşüyorsa bu tür şirketlerden uzak durun. Finansal raporlarıyla negatif korelasyon (ilişki) içerisinde hareket eden şirketlere yatırım yapmak istemediğiniz sonuçlarla karşı karşıya kalabileceğiniz sonuçları doğurabilir.

Sağdan soldan gelen tüyolara inanmayın

Borsada kazanma teknikleri nedir ? Borsada para kazanmak isteyen kişilerin malesef ki en çok yaptığı yanlışlardan birisi sağdan soldan gelen tüyolara dayanarak hisse senedi almasıdır. Akşam üzeri gelen bir telefonla “yarın xxx hissesi tavan olacak” cümlesi kime çekici gelmez ki ? Paranızın bir günde %10 değer kazanması herkes için kaçırılmayacak bir fırsattır. Bu gibi durumlarda malesef ki sonuçlar çoğunlukla hüsranla bitmektedir. Bu nedenle borsada para kaybetmemek için gelen tüyolara inanmayın kendi bilgi birikiminize dayanarak profesyonel bir şekilde yatırım yapmayı öğrenin.

Zamanında hisseyle vedalaşmasını bilin

Borsada yatırım nasıl yapılır ? Borsada yatırım yaptıktan sonra almış olduğunuz hisse senedinin fiyatı sürekli düşüyorsa sonsuza kadar bekleme yapmanın anlamı yok. Yatırım yapmadan önce teknik analizini yaptığınız hissenin destek ve direnç noktalarına sağdık kalarak destek seviyesi aşağı kırıldığında hisseyle vedalaşmasını bilin. Bazı yatırımcılar hareketli ortalamaları destek direnç olarak kabul eder, bazıları ise trendleri. Kendi stratejinize göre belirlemiş olduğunuz noktalara sadık kalmazsanız hem yeni fırsatları kaçırmış olacak hem de zararda beklemenin psikolojisi sizi yoracaktır.

Finans & ekonomi & borsa alanlarına ilgi duyan yatırımcılar ya da üniversite öğrencileri için en iyi finans kitapları listesi hazırlamak istedim. Küresel ekonomik sistemi anlatan ve gündelik sıradan diyebileceğimiz olayların aslında hiçte sıradan olmadığını arka planda ciddi ekonomik planların olduğunu dünyaca ünlü yazarların kitaplarından da görebiliriz. Yeni dünya düzeninde uluslararası ticaret, ülkeler arasında oluşan rekabet anlayışı ve döviz kuru savaşları son yıllarda etkinliği arttırmış durumda. Diğer yazılarımızda bahsetmiş olduğumuz gibi borsalarda yatırım yapan yatırımcılarında mutlaka okuması gereken Dünya ekonomik görünümünü anlatan finans kitapları bulunmaktadır. Sizler için hazırlamış olduğum ekonomi kitapları listesini sıralaması fark etmeksizin okuyabilirsiniz.

1.Örneklerle kolay ekonomi /Mahfi EĞİLMEZ

Adından da anlaşabileceği gibi Mahfi EĞİLMEZ hocamızın yazmış olduğu örneklerle kolay ekonomi kitabı ekonomi dünyasından bir haber olsanız bile sizlere en kolay yoldan ekonomi terimlerini öğretmeyi hedefler. Ekonomi kanallarını izlerken söylenen GSYH, TÜFE, Politika faizi vb. tanımları duyupta ne olduğunu anlamıyorsanız kitaplığınızın başucunda olması gereken nadide eserlerden birisi olarak görüyorum. Bu anlamda ekonomi ve finans alanına yeni başlayanlar için olmazsa olmaz denebilecek olan kitap kolay anlaşılır dili ile okuyucuyu hiç sıkmıyor.

2.Makro Ekonomi /Mahfi EĞİLMEZ

En iyi ekonomi kitapları dediğimizde aklımıza ilk gelen yazarlardan olan Mahfi EĞİLMEZ’in bir diğer kitabı Makro ekonomi adlı eseri daha çok üniversite öğrencileri tarafından okunabilecek ya da ekonomik faaliyetleri okuyup anlayabilme konusunda belirli bir temel bilgiye sahip olan kişiler tarafından tercih edilebilir. Eser, üniversite yıllarında bizlere okutulan kalın ve formüllerden oluşan kitaplar gibi olmayıp oldukça sade ve anlaşılır bir dille yazılması herkesin ilgisini çekebilecek türden olmuştur. Karışık formüllerle gözünüzü korkutmak yerine neredeyse bakkal hesabı sadeliğinde ekonomik faaliyetlerin nasıl gerçekleştiğini bizlere aktarır. Makro ekonomi adlı kitabı KPSS sınavına hazırlanan kişiler dahi temel altyapı hazırlamak amacıyla alıp okuyabilirler.

3.Dünya Ekonomisi / Ted WALTHER

Finans öğrenmek için kitap tavsiyeleri dendiğinde listemin ilk sıralarında bulanan ve bulabiliyorsanız bana göre başucu niteliğinde satın alınması gereken, adından da anlaşılabileceği üzere Dünya ekonomisi düzenini basit bir şekilde bizlere anlatan Ted WALTHER; kitabında ulusların zenginliğini ve ekonomik yönden gelişmemiş ülkelerin neden gelişmediğini bizlere tüm açıklığıyla anlatmıştır. Bunları anlatırken ekonomi konusunda uzman olmayan kişilerin anlayabileceği şekilde bir dil kullanarak uluslararası finans ve ticaret konusunda bizlere oldukça önemli bilgiler sunan kitap özellikle karşılaştırmalı üstünlük teorisini oldukça güzel bir şekilde işlenmiştir.

4.Teknik Analiz Mi Dedin Hadi Canım Sende / Ali PERŞEMBE

Zaman zaman hala bilgileri tazelemek için açıp okuduğum en iyi borsa kitapları arasında ilk beşe girebilecek türden olan Ali PERŞEMBE hocamızın kitabı borsada yatırım yapmak isteyen herkesin mutlaka okuması gereken bir kitap. Kitap 4 ciltten oluşmakta ve sizlere teknik analizi baştan düşündüren ve sorgulayan yöntemiyle bugüne kadar keşke okusaymışım dedirtecek bilgiler veriyor. Borsa teknik analiz kitapları dendiğinde kesinlikle okunması gereken kitaplar listemde bulunan bugüne kadar bildiklerinizi en baştan sorgulatır nitelikte.

5.Mumların Gizemi /Ahmet MERGEN

Borsa yatırımcısı iseniz Ahmet MERGEN hocamızın adını duymama ihtimalinizi düşünmüyorum 🙂 Borsada teknik analiz üzerine sayılabilecek ender kitaplardan olan Mumların Gizemi bizlere grafiklerde yer alan mumların dilini öğretiyor. Evet yanlış anlamadınız bu kitap sayesinde borsa yatırımcıları artık grafik üzerinde yer alan mumların ne demek isteğini net bir şekilde anlayabilirler. Kitapta ayrıca sadece mum grafikler üzerine değil, birçok teknik analiz stratejisi, göstergeler ve formasyonlar gibi bilgileri de nasıl kullanabileceğiniz detaylı bir şekilde anlatılmış. En iyi finans kitapları arasında daha üst sıralarda olan kitap listemizin karışık olması sebebiyle 5.sırada yer aldı.

6.Mali Tablolar Analizi / Öztin AKGÜÇ

Hisse senetleri piyasalarında yatırım yapan her yatırımcının bilanço zamanı gelen bilançodan sadece kar/zarar kalemine baktığını biliyorum 🙂 Borsada temel analiz bilmeden teknik olmaz diyenlerden biri olarak, üniversitede okumuş olduğum Mali Tablolar Analizi ile bir şirketin bilançosuna bakarak nasıl kar ettiğini/zarar ettiğini, karın nereden geldiğini, işletme faaliyetlerinin sürdürülebilir olup olmadığını vb. daha birçok bilgiyi ayrıntılı şekilde öğrenebilirsiniz. Kitap biraz kalın olduğundan daha çok akademik çalışmalar için uygun olduğunu söylemeliyim. Borsa temel analiz kitapları dendiğinde bana göre kesinlikle okunması gereken en güzel kaynaklardan birisidir.

7.Borsada Tek Başına / Peter LYNCH

Borsada tek başına özellikle piyasalarda şirketlere yatırım yapılırken dikkat edilmesi gereken temel kuralları bizlere bütün açıklığı ile gösteriyor. Döneminin en çok satanlar listesine adını yazdıran kitap uzun yıllar piyasalarda en iyi yatırım kitapları arasına girmeyi başarmıştır. Özellikle yurtdışı piyasalarda işlem yapanlar için okunması gereken finans kitaplarından olan borsada tek başına temel analiz yöntemi konusunda kendini geliştirmek isteyen yatırımcılar için olmazsa olmazlar arasında diyebilirim.

8.Trend Takipçisi / Michael W. Covel

Yurtdışı piyasalarda işlem borsa yatırımcıları için okunması gereken öğretici bir kitap olan trend takipçisi piyasada başarılı olmuş birçok stratejiyi grafikler ve formüller ile sizlere açıklıyor. Kitapta gördüğüm tek negatif durum fazla tekrarlara yer vermesi olmuş. Örnek vermek gerekirse 500 sayfalık kitap 400 sayfada bitirebilir olması. Bunun dışında içerisinde finans dünyası ile ilgili değişmeyen yıllardır aynı olan şablonu sizlere oldukça akıcı bir şekilde anlatarak borsalarda yatırım yapan kişiler için okunması gereken en iyi finans kitapları arasında yer almakta.

Finansal piyasalarda işlem yapan birçok yatırımcı malesef ki gerek ülkemizde gerekse yurtdışındaki yatırım araçlarında pozisyon açarken çoğu zaman sağdan soldan duyduğu bilgilerle ya da okumuş olduğu bir haberle yola çıkmaktadır. Bu gibi örnekleri etrafınızda sürekli görüyorsunuzdur. Yatırım yapmanın önündeki en büyük engelin bilgi eksikliği ve buna bağlı olarak tecrübe yoksunluğu olduğunu düşünüyorum. Piyasalarda işlem yapmak istiyorsanız teknik ve temel analizin öncesinde bana kalırsa Dünya Piyasalarını okumayı iyi bilmemiz gerektiğini ve her şeyden önce genel ekonomi bilgimizin olması gerektiğini unutmayalım. Dünya piyasalarını okumaktan kastımızın ABD. endekslerini, Dolar endeksini, ya da Euro bölgesinde yaşanan bir olayın ülkemize yansımasından bahsetmekteyim. Bunları öğrendikten sonra piyasada teknik analiz nasıl öğrenilir ya da teknik analiz eğitimi konusunda araştırma yapmaya başlayabilirsiniz.

Finansal piyasalar tek değişkenli işlemlerden oluşmayan karmaşık sistemlerdir. 90’lı ve 2000 li yıllarda döviz kuru düşerken borsa yükselir vs. gibi düşünceler hakimdi. Fakat şimdi görüyoruz ki döviz kurları yükselirken de borsa endeksi yükselebilmekte ya da tam tersi olabilmektedir. İşte bu yüzdendir ki finans piyasalarında işlem yapmak isteyenlere önce dünya piyasalarını iyi okumanın öneminden bahsettim. Çünkü tekniği çizen büyük spekülatörler ve sermaye sahipleridir.

Genel ekonomi bilginizi geliştirdiğinizi düşünüyorsanız teknik analiz eğitimi almaya başlayabiliriz. Peki teknik analiz eğitimine nereden başlayabilirim, teknik analiz eğitimi yol haritası nasıl olmalı ? Öncelikle teknik analizin sadece fiyat analizi olduğunu unutmayalım. Teknik analize göre işlem yapanlar fiyatın her şeyden önemli olduğunu savunurlar. Çizilen trendler, hareketli ortalalama ve Fibonacci destekleri, formasyonlar dünya patlasa işleyeceğini savunan birçok teknik analist bulunmaktadır. Halbuki iş bu kadar kolay değildir. Ali PERŞEMBE hocamızın “Teknik analiz mi dedin ? Hadi canım sen de” adlı kitabında söylediği gibi teknik analiz geleceği tahmin etmek değildir ve bu şekilde düşünenlerin çoğu elinde sonunda sermayelerini tüketeceklerdir.

Teknik analiz bana göre strateji kurma sanatıdır. 10 TL den aldığınız X hissesi 12 liraya geldiğinde ne yapacağım, 9,50 TL ye geldiğinde ne yapacağım sorusuna vereceğiniz cevaba yardımcı olabilecek analiz türüne ben teknik analiz diyorum. Ayrıca finansal piyasalarda etkinliğinin azımsanmayacak kadar önemli olduğunu da unutmayalım.

Teknik Analiz Nasıl Öğrenilir ?

Teknik analiz öğrenmek isteyen yatırımcıların bana kalırsa her şeyi bir çırpıda öğrenmek yerine deneme yanılma yöntemiyle bilgiyi sindirerek ve kademeli bir şekilde yaşanan gelişmeleri teknik analize ve öğrendiği bilgilere göre yorumlaması gerektiğini savunuyorum. Ayrıca teknik analizin bir çırpıda öğrendim oldu bitti denebilecek bir şey olmadığını da bir kenara not edelim. Yıllardır piyasalarda işlem yapan birisi olarak hala bende teknik analiz konusunda yeni stratejiler kurmaya çalışmakta teknik analiz konusunda yol haritama yeni bir ekleme yapmaktayım.

Teknik analiz öğrenmek isteyenlerin izlemesi gereken yol haritası

• Hisse senetleri, emtialar, kripto paralar ve pariteler konusunda genel terimleri öğrenmemiz gerekir.
• Teknik analiz yapabileceğiniz bir programa sahip olmalısınız (Matrix, Metastock yada Tradingview vb.)
• Mum, bar, trend vb. terimleri öğrenin.
• Teknik analize giriş için mutlaka bir yardımcı kitabı yanınızda bulundurun.
• Mum grafiklerin ne anlama geldiğini ve mumlarla ilgili çeşitli kalıpları öğrenin.
• Trend türleri ve formasyon bilginizi geliştirin.
• Temel indikatör bilgisi edinin (RSI, Momentum, CCI, Hacim, Hareketli ortalamalar)
• Fibonacci geri çekilme seviyesini kullanın.

Teknik analiz eğitimi yada teknik analiz nasıl öğrenilir diyenler yukarıda yazmış olduğum temel bilgileri öğrenerek teknik analize giriş yapabilirler.